БАЛЫҚ ҚЫЛТАНАҒЫ ТУДЫРҒАН АШ ІШЕК ПЕРФОРАЦИЯСЫНЫҢ ОПЕРАТИВТІ ЕМІ

УДК 617-089-007.251М.Е. ЖАНТЕЕВ, С.Б.АЛМАБАЕВ, Ж. МАЛИБЕКОВ, Т.ТАЖИМЕТОВ,
Қ. ТӘҢІРБЕРГЕНОВ
Қ.А. Яссауи атындағы ХҚТУ, ОКБ, хирургиялық аурулар кафедрасы
Қ.А. Яссауи атындағы ХҚТУ клиникасы, хирургия бөлімшесіМақалада жалпы медицинада сирек кездесетін жағдай, балық қылтанағы әсерінен 27 жасар науқаста болған аш ішек перфорациясы баяндалған. Балық жегеннен кейін 3-ші тәулікте іші қатты ауырған науқасты панкреонекроз деген күмәнді диагнозбен операция жасап, аш ішек шарбысынан балық қылтанағы алынған. Маңыздысы сол, науқас балық жегенде қылтықтап қалғанын аңғармаған да. Операция жасалынып, ішектің зардапталған бөлігіне серо-серозды тігіс салынып, құрсақ қуысы дренаждалды. Науқас қанағаттанарлық жағдайда клиникадан шықты.
Түйінді сөздер: бөгде зат, балық сүйегі, перфорация, перитонит.

Әдебиеттік берілімдерге жүгінсек жалпы ас қорыту жолдарына түскен бөгде заттардың аз емес екендігіне көз жеткіземіз. Соның 1% ке жуығы ас қорыту жүйесі перфорациямен асқынып жатады. Ал осы перфорацияға алып келетін бөгде заттар арасында басым бөлігін балық сүйегі (қылтығы) алатыны да белгілі [1]. Көп жағдайда дәрігерге қаралған науқас балық қылтығымен қақалып қалғаны туралы білмейді, ондай эпизодтар болған жағдайда да аса мән бермейді және дәрігер назары ауатындай дәрежеде баяндай алмайды.
Балық сүйегін жұтып қойған жағдайда ол жұтқыншақтан бастап, өңеш, асқазан, аш ішектер, кейде тоқ ішекті де зардаптайды. Көбіне мықын ішегінің дистальды бөліктерін, кейде тоқ ішекке дейін зардаптайтындығы әдебиеттік берілімдерден мәлім Тіпті тік ішек геморрой түйінінің ішінен балық сүйегінің ұшы шығып тұрған жағдайлар да кездескен [2].
Балық қылтанағы ас қорыту жүйесі перфорациясын тудырғанда науқаста жедел қабыну ауруының симптомдары пайда болады. Әсіресе асқазан немесе ішек перфорациясы білімсіз перитонит клиникасын береді. Сондықтан диагноз қойғанда науқастан мұқият анамнез жинау (бір-екі күн бұрын балық жегенін білу) шарт. Болмаған жағдайда  холецистит, панкреатит, немесе жедел ішек өтімсіздігін тудыратын аурулармен диференцировка жасауға тура келеді. Шолу рентгені балық сүйегін айқын көрсетпейді, сондықтан диагнозды анықтауға компьютерлік томография әдісі немесе лапароскопиялық әдісті қолдану арқылы құрсақ қуысынан бөгде затты іздеу тиімді.Көп жағдайда құрсақ қуысынан бөгде зат табылған науқастарға ота жасалып, құрсақ қуысы дез ерітінділермен өңделеді, дренаждалуы тиіс.
Перфорацияға ұшыраған ішек қабырғасы бүріліп тігіледі, немесе зардапталған ішек бөлігі резекцияланады [3].
Талқылау: Осыған ұқсас жағдай  Қ.А. Яссауи атындағы ХҚТУ клиникасы хирургиялық бөлімшесінде орын алды. Науқас Р. 27 жасар, жедел жәрдем көлігімен ауруханаға шұғыл жағдайда түсті. Түскен кездегі шағымдары: ішінің қатты ауыруы, аздап кебуі. Ішінің сол жақ бөлігінің бүріп ауруы түс шамасында басталған, қабылдаған спазмолитиктер (но-шпа) көмектеспеген. Ауру сезімінің күшеюіне байланысты жедел жәрдем шақыртылып, «жедел аппендицит?» диагнозымен хирургия бөлімшесіне түскен.
Обьективті: Науқастың сыртқы көрінісі қалыпты, есі анық, тынысы дұрыс. Жағдайы орташа ауырлықта, іші кебіңкі, пальпацияда сол іштің жақ бөлігі түгелімен ауырады, бұлшық еті қатайған. Бауыры, талағы ұлғаймаған.
Тік ішекті саусақ арқылы тексергенде патологиялық бөлінді жоқ. Нәжіс пен газдардың шығуы  нашар.

Қосымша зерттеу тәсілдері бойынша: құрсақ қуысы ағзаларының УДЗ сы да ұйқы безінің біршама ұлғайғандығы, тығыздығының артқандығы білінеді. Құрсақ қуысы рентгенограммасында өзгерісіз.               ЭКГ Синустық  ритм 90 р.мин. ЭОС тің вертикальды орналасуы. ҚЖА гемоглобин: 146 г/л, Эр:4,5х10¹²г/л, Л: 10,0 х10⁹ г/л, ЭТЖ: 14 мм/с. ЖЗА:  түсі с/с,  рН-1018,  белок – 0,033,  Л-2-4 в п зр. Қанның биохимиялық анализі: билирубин- 16,0 мкмоль/л, АСТ -0,7,  АЛТ –0,4, альфа амилаза-7,0 мг\сл,  мочевина-6,0 ммоль\л, креатинин- 84 мкмоль\\л,  глюкоза- 4,5 ммоль/л. общий белок –72  г/л . Фиброколоноскопия: Ішектің көру аймағында шамалы кілегейлі қабыну процесстері бар.         Флюорография: дені сау.

Нәтижесінде науқасқа  «перитонит?»  диагнозы қойылып, шұғыл түрде операцияға алу ұйғарылды.

Операция: жоғарғы орта лапаротомиясы құрсақ қуысынан бөгде (балық қылтығы) затты алу. Құрсақ қуысының санациясы, түтік арқылы дренаждалуы.

Құрсақ қуысын ашқанда онда аз мөлшерде кілегейлі-серозды бөлінді бар. Жіті қарау арқылы кіндік маңынан сол жақта аш ішек серозды қабатының бірнеше жерінің қызарғандығын, аздап мацерацияланғанын көруге болады.  Сол маңнан ішек шарбысы қабырғасына қадалып, бір ұшы шығып тұрған бөгде зат (балық қылтығы) анықталды. Қылтанақ маңы біршама қызарған, ішек қабырғасында іріңді жабысқақтар бар.  Жабысқақ арасынан нүкте тәрізді аш ішектің тесілген жерін көруге болады. Тесік іріңді жабысқақпен бітелген, бөлінді жоқ. Жалпы ішектер жағдайы қанағаттанарлық, түсі өзгермеген, перистальтикасы қалыпты.

Ішектердің жағдайын бағалай келе интраоперациялық кеңес бойынша ішек перфорациясы болған жерге серо-сероздық тігіс салу ұйғарылды. Ішекке серо-серозды тігіс салынып, құрсақ қуысы антисептикалық ерітінділермен бірнеше рет санацияланды. Мұқият тазаланған құрсақ қуысы екі өзекті түтік арқылы дренаждалды. Жараға тігіс салынып, асептикалық таңғыш қойылды.

Қорытынды: Алынған бөгде зат: ұзындығы5 см ені 01-02 см балық сүйегі. Операциядан кейінгі кезең жақсы өтті. Жара біріншілік тыртық арқылы жазылды. Тігістері 8-9 күндері алынды. Ішкі ағзалары тарапынан өзгерістер жоқ, физиологиялық бөлінімдері нормада. Науқас үйіне қанағаттанарлық жағдайда шығарылды.